De Brabantse Wal

Foto: Joop Duijs.

Streekpad De Brabantse Wal

Langs de steilrand

door Joop Duijs

Is het u wel eens opgevallen als u uit België of Zeeland komt, hoe groot het hoogteverschil is in de buurt van Bergen op Zoom? Alsof je tegen een muur oprijdt. Sinds kort ligt er het 112 km lange streekpad De Brabantse Wal. Wij proefden van bijna twintig kilometer bij Hoogerheide en Woensdrecht.

Je wandelt ècht naar beneden als je vanuit het fraaie buurtschap Calfven, vlakbij de Belgische grens, de Noordpolder inloopt. Een paar eeuwen geleden klotste hier de Noordzee nog tegen de Brabantse Wal aan, nu liggen er akkers zwartglanzend klaar voor de winter. De polder is in dit jaargetijde helemaal leeg, de wind is er de baas. Aan de horizon zien we grote aantallen windmolens, de enorme kranen van de Antwerpse havens en de kerncentrale in Doel, die o.a. de Belgische havenstad van elektriciteit voorziet.

Op de schop

De polder, die op de overgang ligt van lage klei- en hoge zandgronden, gaat de komende jaren volledig op de schop. Eigenlijk is de Noordpolder veel te drassig, niet echt geschikt voor landbouw dus en daarom wordt dit eeuwen geleden al op de zee gewonnen gebied grotendeels teruggegeven aan de natuur. Natuurmonumenten laat nu het kwelwater dat het boeren zo moeilijk maakt, vanuit de hoge wal gewoon naar de lage polder stromen. Om vervuild water uit de omgeving buiten te houden, plaatst men stuwtjes in de afwateringssloten. Zo ontstaan natte graslandjes die geweldig in trek zijn bij weidevogels. Voor libellen en amfibieën zijn zelfs speciale poelen aangelegd.

Bruine Kiekendief

Aan het einde van de half verharde Calfvenseweg beklimmen we de Schenkeldijk die in de 17e eeuw werd aangelegd. Vanaf de dijk, die de natuurlijke grens vormt tussen het katholieke Brabant en het protestante Zeeland, is goed te zien hoe de Brabantse Wal uit het landschap omhoog rijst. Terwijl een bruine kiekendief over de velden scheert, zien we twintig meter hoger het Koepelbos liggen , waar vroeger een uitzichtkoepel stond en boven het verkleurende gebladerte pronkt de Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk in Hoogerheide uit. Het godshuis is gebouwd in neogotische stijl en dateert uit 1888.
Van Hoogerheide pakken we maar een heel klein stukje. Het dorp kreeg in 1934 een zweefvliegveld voor de luchtmacht, dat later zou uitgroeien tot Vliegbasis Woensdrecht. De vliegbasis zorgde ervoor dat Hoogerheide flink groeide. Bij Stork-Fokker worden nog altijd onderhouds- en reparatiewerkzaamheden voor vliegtuigen uitgevoerd.

Strategische ligging

In de Tweede Wereldoorlog is door de strategische ligging, vlakbij de Antwerpse havens en het militaire vliegveld, enorm om Hoogerheide gevochten. Na zware gevechten werd het bijna verwoeste dorp op 4 oktober 1944 door Canadese troepen bevrijd. Wij wandelen verder naar Woensdrecht waar we vanaf de Rijzende Weg een prachtig uitzicht hebben over de lager gelegen Prins Karel Polder. Bij café Non Plus Ultra, latijn voor tot hier en niet verder, gaan we onder de snelweg door om even verder de bossen van landgoed Lindonk in te wandelen. Het landgoed is 71 hectare groot en sinds 2006 eigendom van de Stichting Brabants Landschap. Lindonk heeft enorme hoogteverschillen: het hoogste punt ligt 13,7 m boven NAP, terwijl het laagste punt ruim elf meter lager ligt.
Verderop passeren we de neoclassicistische villa van landgoed Mattemburgh. De witte villa heeft een park met een Engelse en Franse tuin, waarin zich een Orangerie bevindt. Via een statige beukenlaan en na het oversteken van de spoorlijn Bergen op Zoom-Vlissingen zien we het Markiezaatsmeer dat een deel is van de Oosterschelde.

Wetlandgebied

Het inmiddels zoetwater-moerasgebied is na de Waddenzee en het IJsselmeer het grootste wetlandgebied van Nederland. Jaarlijks strijken er honderdduizenden trekvogels neer en komen 125 soorten er tot broeden. zoals de lepelaar, grauwe gans, wintertaling, strandplevier, kluut, visdiefje, geoorde fuut, oeverzwaluw en velduil. Aan de oevers van het meer zijn moerassen, riet en wilgenbosjes te vinden die door runderen en paarden worden begrazen. Als u een kijkje wilt nemen, moet u bij de Fianestraat aangekomen niet de spoorwegovergang oversteken maar naar linksaf slaan. In de buurt van het bezoekerscentrum op de Kraaijenberg bevindt zich een dertien meter hoge uitkijktoren, die niet alleen uitzicht over het Markiezaat biedt, maar ook op de Brabantse Wal.
Wij gaan echter rechtsaf de spoorlijn over naar het eindpunt. De hond is bekaf van al dat dalen en stijgen. Non Plus Ultra dus. En daar is geen woord latijn bij, want hij gaat gewoon liggen*.
MARKIEZENSTAD
De Brabantse Wal is ontstaan doordat de Schelde hier in de laatste ijstijd in zee uitmondde en daardoor de oever afsleet. De wal wordt al eeuwenlang bewoond. Rond de Grote Markt van Bergen op Zoom zijn bij opgravingen voorwerpen gevonden uit de Romeinse en Keltische tijd. Bergen op Zoom ontstond in de 11e eeuw en groeide uit tot de Markiezenstad. Die naam dankt de stad aan de Heren van Bergen die de titel van markies kregen van Karel V. Eén van hen, Jan II van Glymes liet in 1485 een paleis bouwen in Bergen op Zoom. De stad werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog diverse keren belegerd, maar nooit ingenomen.

WANDELWIJZER

18 km, honden toegestaan.
 70% onverhard. Horeca in Hoogerheide, Woensdrecht en Bergen op Zoom.
(Bron:Telegraaf)