Virgen del Carmen: beschermheilige van de zee
De
visserij is van oudsher een belangrijke bron van inkomsten in de
kustplaatsen van de provincie Alicante. Het is dan ook niet raar dat in
een land waar naamdagen van heiligen nog altijd volop worden gevierd,
uitgebreid wordt stilgestaan bij de naamdag van de beschermheilige van
de zee, de vissers en de zeevaarders: de Virgen del Carmen.
16 juli is de naamdag van de Vírgen del Carmen. In plaatsen met een vissershaven benut men die dag om uitgebreid feest te vieren: met folkloristische dansen, met een optocht en een bloemenofferande en vooral met een spectaculaire processie, waarin het beeld van de heilige Maagd wordt geplaatst op een met bloemen versierde boot en deze boot vervolgens een rondje door de baai vaart, omringd door tientallen andere bootjes en boten.
De Virgen del Carmen is één van de vele verschijningsvormen van de Maagd María. In dit geval gaat het om de Heilige Maagd Maria van de berg Karmel in Israël. De berg Karmel is een plek die een aantal keren voorkomt in de Bijbel en waar de profeet Elia een verschijning van de Maagd Maria zou hebben gezien. In de twaalfde eeuw vestigde een groep gelovige christenen die een onderzoek verrichtten naar het leven van de profeet Elia, zich op de berg en ze richtten er een kapel voor Maria op. Ze stichtten er het begin van de Karmelietenorde. In eerste instantie was de Karmelietenorde een groep van kluizenaars die er zeer strenge regels op na hielden, ze leefden in aparte cellen, in armoede en met zelfkastijding.
Toen het Heilige Land langzaam maar zeker werd overheerst door de Islam, vluchtten een aantal van de Karmelieten naar Europa en daar stichtten ze hun eigen ordes. De groei van de Karmelieten nam een vlucht toen op 16 juli 1251 de Maagd van de berg Karmel aan de Engelse abt Simon Stock verscheen en hem een scapulier overhandigde. Deze Simon werd vervolgens één van de leiders van de karmelietenorde in Europa en hij zou later heilig verklaard worden. Hij zorgde ervoor dat de orde minder kluizenaarsachtig en streng werd. Er werden karmelietenkloosters gesticht en de monniken mochten zich bezighouden met werkzaamheden zoals het hoeden van schapen en het verzorgen van mensen. De monniken en - vanaf de vijftiende eeuw - nonnen droegen een eenvoudige bruine pij die leek op de scapulier die Simon Stock in ontvangst had genomen. In de vijftiende eeuw bereikte de karmelietenorde Zuid-Amerika, waar ze ook heel populair werd.
Al in 1386 werd 16 juli uitgeroepen tot feestdag van de Karmelietenorde. Tot op de dag van vandaag is de hele Rooms-katholieke kerk doorgegaan met het vieren van deze dag, hoewel het vooral Spanje en Chili zijn waar de dag belangrijk is.
16 juli is de naamdag van de Vírgen del Carmen. In plaatsen met een vissershaven benut men die dag om uitgebreid feest te vieren: met folkloristische dansen, met een optocht en een bloemenofferande en vooral met een spectaculaire processie, waarin het beeld van de heilige Maagd wordt geplaatst op een met bloemen versierde boot en deze boot vervolgens een rondje door de baai vaart, omringd door tientallen andere bootjes en boten.
De Virgen del Carmen is één van de vele verschijningsvormen van de Maagd María. In dit geval gaat het om de Heilige Maagd Maria van de berg Karmel in Israël. De berg Karmel is een plek die een aantal keren voorkomt in de Bijbel en waar de profeet Elia een verschijning van de Maagd Maria zou hebben gezien. In de twaalfde eeuw vestigde een groep gelovige christenen die een onderzoek verrichtten naar het leven van de profeet Elia, zich op de berg en ze richtten er een kapel voor Maria op. Ze stichtten er het begin van de Karmelietenorde. In eerste instantie was de Karmelietenorde een groep van kluizenaars die er zeer strenge regels op na hielden, ze leefden in aparte cellen, in armoede en met zelfkastijding.
Toen het Heilige Land langzaam maar zeker werd overheerst door de Islam, vluchtten een aantal van de Karmelieten naar Europa en daar stichtten ze hun eigen ordes. De groei van de Karmelieten nam een vlucht toen op 16 juli 1251 de Maagd van de berg Karmel aan de Engelse abt Simon Stock verscheen en hem een scapulier overhandigde. Deze Simon werd vervolgens één van de leiders van de karmelietenorde in Europa en hij zou later heilig verklaard worden. Hij zorgde ervoor dat de orde minder kluizenaarsachtig en streng werd. Er werden karmelietenkloosters gesticht en de monniken mochten zich bezighouden met werkzaamheden zoals het hoeden van schapen en het verzorgen van mensen. De monniken en - vanaf de vijftiende eeuw - nonnen droegen een eenvoudige bruine pij die leek op de scapulier die Simon Stock in ontvangst had genomen. In de vijftiende eeuw bereikte de karmelietenorde Zuid-Amerika, waar ze ook heel populair werd.
Al in 1386 werd 16 juli uitgeroepen tot feestdag van de Karmelietenorde. Tot op de dag van vandaag is de hele Rooms-katholieke kerk doorgegaan met het vieren van deze dag, hoewel het vooral Spanje en Chili zijn waar de dag belangrijk is.
Het woord Karmel is overigens Hebreeuws voor tuin. Mensen die wel eens in Granada zijn geweest, hebben misschien opgemerkt dat de binnentuinen in het oude centrum daar ‘Carmen’ worden genoemd.
Deze hele geschiedenis verklaart nog altijd niet waarom de Virgen del Carmen wordt beschouwd als de beschermvrouw van de zeevaarders. Dit zou te maken hebben met het feit dat men in de Middeleeuwen dacht dat het woord María afgeleid was van ‘Stella Maris’, ‘ster van de zee’. Ook Simon Stock zou bij het zien van de Maagd hebben uitgeroepen: ‘Dat u al uw kinderen zult beschermen, Stella Maris’.
In de havens werden kapelletjes opgericht met de beeltenis van de Virgen del Carmen en het werd een gewoonte voor zeevaarders om voor hun vertrek tot de maagd te bidden voor een behouden thuiskomst. Toch was tot ver in de achttiende eeuw San Telmo de officiële beschermheilige van de zeevaarders. Dit veranderde door toedoen van de admiraal Antonio Barceló Pont de la Terra, die onder zijn bemanning de verering van de Virgen del Carmen instelde. Beetje bij beetje verving de marine San Telmo voor de Virgen del Carmen en ook de vissers werden aangestoken. Zij hadden zelf San Pedro maar de Virgen del Carmen werd ook voor hen elk jaar belangrijker.Vanaf het einde van de achttiende eeuw begon men in diverse kustplaatsen met het organiseren van processies op zee. Deze gewoonte, die in Catalonië begon, zakte langzaam maar zeker af naar het zuiden en tegenwoordig wordt in alle plaatsen met een vissershaven in meer of mindere mate het feest van de Virgen del Carmen gevierd. In de provincie Alicante zijn vooral de feesten in El Campello, Santa Pola, Altea en het eiland Tabarca een bezoek waard, hoewel u ook in Calpe, Benidorm, Villajoyosa, Jávea en Torrevieja terecht kunt voor de traditionele processie op zee.
De feesten gaan vaak gepaard met sportwedstrijden en veel activiteiten voor jongeren. Van oudsher was het ook een dag waarop vissers op zoek gingen naar een partner en de folkloristische dansen die in sommige plaatsen op het feestprogramma staan, hadden die achtergrond. Als gevolg van het toerisme zijn er allerlei nieuwe elementen aan de feesten toegevoegd, zoals het optochten met karren, dans en muziek. Maar het belangrijkste is en blijft de verering van de Virgen del Carmen.
In Santa Pola heeft de Maagd een prachtig eigen kapelletje in de haven. Op de ochtend van de 16e juli is daar een speciale mis en later op de dag wordt het beeld van de Maagd in processie naar een speciaal voor de gelegenheid uitgekozen boot gebracht. In de vroege avond begeeft iedereen die een bootje in de haven heeft zich naar de haven. De boot met het beeld van de Maagd gaat voorop en omringd door ontelbare versierde vissersboten en kleinere bootjes wordt er een rondtocht gemaakt door de baai, een prachtig gezicht.
In Altea wordt de Virgen del Carmen vergezeld door de traditionele beschermheilige van de vissers, San Pedro (Petrus). Hij mag ook mee op de boot, die door de hele baai vaart. In El Campello vertrekt de stoet met bootjes uit de haven en vaart een stuk richting san Juan, zodat de processie vanaf het strand en boulevard goed te zien is.
Als de Maagd weer veilig aan land is, en weer is teruggebracht naar haar eigen onderkomen, barst boven zee het siervuurwerk los. Een mooie afsluiting van één van de vele aantrekkelijke tradities die Spanje rijk is.
Voor zover bekend bij sluiting van de redactie, vindt u programma’s van de feesten in de culturele kalender.
Door: Bea Lutje Schipholt
(Bron: Weekblad De Week)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten