2013 is het feestjaar voor Amsterdam
De Keizersgracht is de breedste gracht in het Amsterdamse centrum.
© Corbis.
De troonsbestijging van koning Willem-Alexander op 30 april is niet
de enige reden om te feesten voor de Amsterdammers. 400 jaar geleden
startte Amsterdam het meest ambitieuze stadsvernieuwingsplan dat Europa
tot dan toe had gekend. De grachtengordel bepaalt vandaag nog steeds het
majestueuze uitzicht van Nederlands belangrijkste stad.
Amsterdam barstte in de jaren rond 1600 bijna uit zijn voegen. Om het
overbevolkingsprobleem op te lossen én de handelaars meer ruimte te
geven, werd in 1613 begonnen met de aanleg van de grachtengordel. Zo kon
Amsterdam uitgroeien tot het Manhattan van de toenmalige wereld. Reden
genoeg om 400 jaar later uitgebreid te feesten.
Van overal in
Europa kwamen ze aan het begin van de 17de eeuw naar Amsterdam, een
provinciestadje dat na de val van Antwerpen in 1585 naam begon te maken
met zijn relatieve godsdienstvrijheid en voorál met zijn
businessvriendelijke klimaat. In 1613 werd daarom de grachtengordel
aangelegd, een netwerk van vier grote kanalen in een halve cirkel rond
de oude binnenstad.
Gouden Bocht
Het was niet
alleen een geniaal plan, het werd ook het schitterende decor waarin de
Amsterdamse Gouden Eeuw gedurende een zeventigtal jaren kon gedijen.
Amsterdam was toen het Manhattan van de wereld. Zeventig procent van de
totale wereldhandel passeerde hier - Manhattan zélf was in die tijd
trouwens een kolonietje van de Amsterdamse West-Indische Compagnie en
heette nog braafjes Nieuw-Amsterdam.
Het decor van die
grachtengordel, bestaande uit de Heren-, de Keizers- en de Prinsengracht
en de Singel, ziet er 400 jaar later op vele plaatsen totaal anders
uit, maar als je abstractie maakt van het verkeer en de bateaux mouches
op het water, lijkt het op verrassend veel plaatsen nog alsof je er zo
dadelijk Rembrandt, Vondel of Piet Hein tegen het lijf kan lopen. Aan de
Gouden Bocht bijvoorbeeld, het meest monumentale stuk Herengracht, waar
alleen de Bernard Arnaults of Lakshmi Mittals van die tijd een huis
konden zetten.
De Herengracht.
© Corbis.
Op nog verrassend veel plaatsen zou je zo Rembrandt, Vondel of Piet Hein tegen het lijf kunnen lopen.
© Corbis.
GullitEen van die prachtige panden is anderhalf
jaar geleden omgevormd tot Museum Het Grachtenhuis. Met behulp van
indrukwekkende audiovisuele technieken krijg je een uniek beeld van de
groei van én het leven in en rond de 400 jaar oude grachtengordel. Wist u
trouwens dat de houten palen waarop Amsterdam gebouwd is binnen dit en
enkele decennia vervangen moeten worden omdat de huizen beginnen scheef
te zakken? En dat de Amsterdammers eerst de raamkozijnen zetten voor ze
de muren bouwen?
Het visuele hoogtepunt van het museum is een
enorm, manshoog poppenhuis. Maar in plaats van poppen zie ik door de
vensters 17de-eeuwse figuren dansen, vergaderen en werken in 3D. In een
van de andere kamers sta ik dankzij de vernuftige opstelling van grote
schermen op een boot in de grachten, naast Gullit, Van Basten en hun
Oranje-collega's die in 1988 de Europese voetbaltitel vierden en vanop
de wal door honderdduizenden fans werden toegejuicht. Een minuut later
hots ik op dezelfde grachten mee in de Gay Parade of dobber ik aan de
zijde van John Lennon en Paul McCartney.
Het Amsterdamse
stadsarchief huist vlakbij in De Bazel, een mastodont die boven alle
grachtenpanden uittorent. Het gebouw dateert van 1926 en diende als
hoofdkwartier voor de Nederlandsche Handel-Maatschappij, zeker bekend
bij de fans van Max Havelaar en zijn Multatuli. De NHM werd later
ABN-Amro en toen die aan het eind van de 20ste eeuw naar een modern
hoofdkwartier verhuisde, bracht de gemeente het interieur weer in de
oorspronkelijke staat. Het is een waanzinnig knap Frank Lloyd
Wright-achtig gebouw en de rondleidingen in het weekend zijn een dikke
aanrader. Vanaf 15 februari is daar ook de tentoonstelling 'Booming
Amsterdam' gestart, die aan de hand van kaarten, plannen en andere
documenten de groei van de stad schetst.
Spring dan zeker ook -
gratis - binnen in de kluizenkelder. De kluis van Bank Jonckheere uit de
Eén-serie 'Salamander' zal nog veel boterhammetjes moeten eten voor ze
ooit de weelderige grandeur zal uitstralen van dit exemplaar. In de
elegante mastodont opent dit voorjaar ook het Nationaal Werelderfgoed
Informatiecentrum. Precies goed gemikt, want de grachtengordel is sinds
2010 een van de acht Nederlandse Werelderfgoederen van de Unesco.
StokvisDe
Amsterdammers laten dit jaar geen kans voorbijgaan om hun gloriejaren
in de verf te zetten. Op Nederland 2 loopt een boeiende docuserie,
gekoppeld aan een multimediale tentoonstelling in het Amsterdam Museum.
Beiden heten simpelweg 'De Gouden Eeuw'. In het museum zie ik de
piepkleine microscoop van Anthoni van Leeuwenhoek, de eerste die
beestjes zag zwemmen in zijn eigen zaad. De drummer van de
Nederlandstalige rockband De Dijk maakte fascinerende soundscapes met de
geluiden van een 17de-eeuwse markt. En in een andere zaal hangt een
150-tal gedroogde stokvissen die ons een idee geven hoe die Gouden Eeuw
eigenlijk rook. Een beetje naar de toiletten op een jongenscollege, vind
ik.
Maar hoe interessant al die tentoonstellingen ook, de ware
pracht van de grachtengordel zie je vanop het water zelf, tijdens een
rondvaart die je zowat overal kan boeken, en vooral gewoon wandelend
langs al die kanalen en panden.
Overigens, het koninklijk paleis
mag dan wel in Amsterdam liggen, Amsterdammers zijn van nature uit niet
Oranjegezind. 400 jaar geleden noemden ze de Prinsengracht, de buitenste
van de vier grachten naar de toenmalige Prins van Oranje, Maurits. Waar
de Heren- en de Keizersgracht voor de rijken bestemd waren, was de
Prinsengracht toen vooral bedoeld voor het werkvolk en de industrie. Om
maar te zeggen dat het Oranjevolk zijn plaats moest kennen.
"Zonder
de val van Antwerpen zou deze stad niet gestaan hebben waar ze nu
staat." Deze opmerkelijke uitspraak komt niet van een lichtjes
gefrustreerde Sinjoor, maar uit de mond van een onverdachte bron:
Eberhard van der Laan, burgemeester van Amsterdam. In 1585, toen de
Spaanse troepen de Schelde afsloten om de calvinistische Antwerpse
rebellie op de knieën te dwingen, was Amsterdam nog een gezapig stadje
met 30.000 inwoners (tegenover de 100.000 sinjoren). Honderd jaar later
waren de kansen gekeerd. Toen waren er nog 40.000 Antwerpenaars en
200.000 Amsterdammers, van wie 70 procent niet in de stad geboren was.
De Gouden Eeuw verschoof dus 150 km noordwaarts.
Gillis HooftmanAntwerpenaars
verhuisden massaal naar Amsterdam en in het Amsterdam Museum wordt die
exodus voorgesteld aan de hand van de stamboom van Gillis Hooftman, een
schatrijke Antwerpse zakenman uit de 16de eeuw die meer dan honderd
schepen bezat. Hooftman, een Keizer Karel-lookalike, bleef altijd in de
koekenstad wonen, maar zijn nazaten emigreerden naar Amsterdam. Daar
groeiden de Hooftmans in de 17de eeuw uit tot een van de
(invloed)rijkste families.
Huidig burgemeester Van der Laan vindt
dat de situatie van Amsterdam vandaag veel gelijkenissen toont met die
van 400 jaar geleden: "Net als toen komen mensen vanuit de hele wereld
naar hier. We hebben hier 180 nationaliteiten en allemaal brengen ze hun
geld, hun talenten en hun netwerken mee. Elk jaar komen er ongeveer 120
nieuwe internationale bedrijven bij. En ze gedijen perfect in de open,
tolerante sfeer die we hier al sinds de 17de eeuw koesteren. In mijn
ogen staat Amsterdam aan de vooravond van een nieuwe gouden eeuw."
De jubilea op een rijtje2013
biedt naast de 400ste verjaardag van de grachtengordel en de verwachte
vieringen rond de troonsbestijging van koning Willem-Alexander nog
genoeg andere redenen om te feesten voor de Amsterdammers en hun
bezoekers.
375 jaar - Hortus Botanicus. De botanische tuin telt
meer dan 6.000 inheemse én tropische soorten, waaronder een meer dan
2.000 jaar oude agave.
200 jaar - Monarchie. De eerste
Nederlandse koning, Willem I, was ook de onze. Tot 1830 toch. Na drie
Willems volgden vier vrouwen. Op 30 april kwam dus weer een Willem op de
troon.
175 jaar - Artis. De Amsterdamse dierentuin is vijf jaar ouder dan de Zoo van Antwerpen.
150 jaar - Heineken. De op twee na grootste brouwerij ter wereld, met een eigen museum in Amsterdam.
125
jaar - Koninklijk Concertgebouworkest. Beschouwd als een van de vier
beste orkesten ter wereld, maakt dit jaar een wereldtournee op zes
continenten. Het orkest speelt ook thuis, bijvoorbeeld het
Prinsengrachtconcert op 24 augustus, ook live op tv. Directeur is Jan
Raes, de broer van VRT-journalist Frank.
40 jaar - Vincent Van
Gogh Museum. Na een renovatie van 7 maanden kunt u vanaf 2 mei weer op
het Museumplein terecht in het meest bezochte museum van Nederland.
25
jaar - Toneelgroep Amsterdam. Het belangrijkste theatergezelschap van
Nederland staat ook al meer dan 10 jaar onder leiding van een Vlaming,
Ivo Van Hove.
10 jaar - Renovatie van het Rijksmuseum. Op 13
april is het huis van onder meer 'De Nachtwacht' van Rembrandt en 'Het
Melkmeisje' van Vermeer weer opengegaan.
PraktischCheck de treinverbindingen met Amsterdam vanuit Brussel-Zuid en Antwerpen-Centraal op de website van de
NMBS.
Met
de auto is Amsterdam vlot bereikbaar, maar parkeren is duur. In het
centrum betaalt u 5 euro per uur. Er zijn wel zeven zones vlak bij de
ringweg A10, waar u de auto 24 uur op een bewaakte parking kan zetten
voor 8 euro. Inbegrepen zijn heen- en weertickets naar het centrum met
het openbaar vervoer voor 5 mensen (
website).
Logeren kan in
De Filosoof, een uniek driesterrenhotel in 19de-eeuwse panden nabij het Vondelpark. Vanaf 54,50 euro per nacht zonder ontbijt. Het
Lloyd Hotel is een designhotel waarbij de kamers door diverse lokale architecten ontworpen zijn. Vanaf 89 euro per nacht
.Het Grachtenhuis: Herengracht 386; 12 euro, kortingen voor kinderen en voor wie online bestelt.
'
Booming Amsterdam' in de Bazel: Vijzelstraat 32; 6 euro, 4 euro voor kinderen.
Amsterdam Museum: Kalverstraat 92; 10 euro, 5 euro voor kinderen.
Met de
I Amsterdam City Card krijgt u toegang tot deze musea én nog 35 andere. 42 euro voor 24 uur, 52 euro voor 48 uur en 62 euro voor 72 uur.
(Bron: H.LN.be)
